Anja, 58 jaar oud, staart ongelovig naar het kassabonnetje in haar hand. “Twee euro vijftig voor één oliebol,” verzucht ze. De schok is duidelijk hoorbaar in haar stem.
Ze had geen plannen om iets te kopen toen ze op weg naar huis was na een dagje stadswandelingen. Toch kon ze de verleidelijk zoete geur van versgebakken oliebollen niet weerstaan. Vol goede moed stapte ze naar de kraam toe, totdat de prijs tot haar doordrong. “Vroeger kreeg je hiervoor een hele zak vol,” zegt ze met een gevoel van nostalgie en lichte ergernis.
Anja herinnert zich nog goed hoe ze als kind met haar moeder richting de oliebollenkraam liep. “Met een gulden had je genoeg voor het hele gezin,” herinnert ze zich. “Dat waren andere tijden.” Dat de kosten nu omhoog zijn gegaan begrijpt ze, maar ze vindt het jammer dat een eenvoudige traditie zo ontoegankelijk wordt. “Het is net alsof een oliebol nu alleen nog maar is weggelegd voor mensen met een dikke portemonnee. Dat klopt niet.”
Het is niet alleen Anja die deze mening deelt; meerdere mensen in haar omgeving lijken ermee te worstelen. “Mijn buurvrouw laat de kraam tegenwoordig links liggen en bakt ze thuis. Het scheelt behoorlijk in de kosten,” vertelt Anja. Zelf ziet ze dat echter anders. “Het gaat niet alleen om de oliebol, het is het momentje bij de kraam. Die geur en die gezelligheid, dat krijg je thuis niet voor elkaar.”
Veranderende tradities en oplopende kosten
Wat ooit een simpel, alledaags symbool van de decembermaand was, lijkt nu een luxeproduct te worden. In een tijd waarin veel huishoudens de eindjes aan elkaar proberen te knopen, steekt het nog meer dat ook iets eenvoudigs als een oliebol zo prijzig wordt. “Dit is niet het enige,” merkt Anja op. “Alles wordt duurder, van boodschappen tot energie. Maar een oliebol zou gewoon betaalbaar moeten blijven.”
Met een lichte schaamte denkt ze terug aan haar aankoop. “Ik wilde bijna zeggen: ‘Doe maar niet.’ Maar de kraamhouder was zo vriendelijk en ik stond al in de rij. Dus heb ik het toch gedaan. Maar eerlijk? Het voelde niet goed.” Het lijkt voor haar niet alleen maar om het geld te gaan, maar ook om wat de oliebol symboliseert. Het is een traditie die, door de hoge prijs, in haar ogen dreigt te verdwijnen.
Anja begrijpt echter ook dat de kraamhouders niet veel keus hebben. “Ook hun uitgaven stijgen. Alles wordt duurder, dat weet ik wel. Maar er moet op een gegeven moment een grens zijn. Als dit zo doorgaat, kunnen steeds minder mensen zich dit soort dingen veroorloven.” Ze voelt dat het om eerlijkheid moet draaien. “Een oliebol is een klein genoegen dat voor iedereen bereikbaar zou moeten zijn. Het zou geen luxe moeten zijn.”
Of Anja dit jaar nog een oliebol zal kopen, dat weet ze niet. “Misschien laat ik het maar,” zegt ze weemoedig. “Het voelt niet juist om zoveel te betalen voor iets dat zo simpel zou moeten zijn.” Ze hoopt echter op betere tijden. “Ik verlang naar een periode waarin een oliebol simpelweg een blijdschap gaf, zonder dat je je druk maakte over de prijs. Dat is mijn wens voor de feestdagen.”
